Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, kısaca DEHB olarak bilinen bir bozukluk. Özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde yaygın olarak görülen bu bozukluk, hem ebeveynlerin hem de çocukların hayatını bir hayli zorlaştırabiliyor. Tedavi edilmediğinde ise yetişkinlik dönemine kadar uzanarak dikkat eksikliğini tavan yapabiliyor. O halde gelin, DEHB nedir, neden olur ve nasıl tedavi edilir biraz daha yakından irdeleyelim!
Not: Bu içerik sadece bilgilendirme ve eğlence amaçlı yapılmıştır. Kesin tanı ve tedavi için lütfen doktorunuza danışınız.
DEHB nedir?
DEHB, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun kısaltmasıdır. Kimi zaman İngilizce terimlerin kısaltması olan ADHD şeklinde de gösterilebilir. Çocukluk ve ergenlik döneminin en yaygın sorunlarından olan DEHB, aslında nörogelişimsel bir bozukluktur. Karakteristik özelliği ise dikkatsizlik, odaklanamama ve hiperaktivite gibi dürtüsel davranışlar sergilemektir.
DEHB’nin kesin nedeni tam olarak bilinmeyebilir.
DEHB’nin esas sebebi beynin sosyal muhakemeyi yönlendiren bölgesindeki zayıflamadır. Fakat genetik yatkınlık, dopamin düşüklüğü ve erkeklik cinsiyeti gibi faktörler de bu bozukluğun gelişmesinde rol oynayabilir. Yapılan araştırmalara göre erkek çocuklar DEHB’ye kız çocuklara kıyasla 2-3 kat daha yatkındır.
Bazı durumlarda sosyal faktörler de etkili olur.
DEHB’nin genellikle tek bir nedenden değil, birden fazla faktöre bağlı ortaya çıktığı düşünülür. Biyolojik, psikolojik ve genetik faktörlere ek olarak sosyal etkenler de oluşum sürecinde etkilidir. Ayrıca anne karnında geçirilen travmalar, erken yaşta çevresel risklere maruz kalma durumları ve erken doğum gibi bulgular da DEHB oluşumunu tetikleyebilir.
Her çocuk aslında hareketlidir ve bu durum DEHB vakalarının anlaşılmasını zorlaştırabilir.
DEHB özellikle çocukluk döneminde etkili olduğundan ve aşırı hareket ile karakterize olduğundan, kimi durumlarda belirtiler zamanında fark edilmeyebilir. Fakat çocuğun gereksiz yere ortalıkta koşturması, sürekli ellerini ve ayaklarını oynatması ya da hiçbir şeye odaklanamaması akla DEHB olasılığını getirebilir.
DEHB aslında bebeklikte ortaya çıksa da esas belirtiler okul çağında belirginleşir.
En yaygın DEHB belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir:
-
Sürekli kıpır kıpır olmak
-
Başkalarının konuşmalarına odaklanamamak
-
Sessiz sedasız hiçbir şey yapmadan duramamak
-
Sık sık başkalarının sözünü kesmek
-
Dikkatini asla toplayamamak
-
Düşünmeden hareket etmek
-
Amaçsızca ortalıkta koşup, eşyalara tırmanmak
-
Çok konuşmak
-
Sürekli eşya kaybetmek ve eşyaları koyduğu yeri unutmak
-
Görev tamamlayamamak
-
Çok çabuk sıkılarak ilgi kaybetmek
Elbette bu belirtilerin şiddeti de ortaya çıkma süresi de kişiden kişiye değişir.
Hiperaktivite ve odaklanamama yetişkinlik dönemini de olumsuz etkiler.
DEHB, çocukluk hastalığı olarak kabul edilmesine rağmen tedavi edilmediğinde altta yatak nörofizyolojik sorunlar yetişkinlikte de devam eder. Konsantrasyon zorluğu, sabırsızlık ve acelecilik gibi bulgular yetişkinlerin hayatını zorlaştıran unsurlar arasındadır. Çocuklardaki hiperaktivite ise yetişkinlik döneminde daha çok huzursuzluk ve ajitasyon şeklinde kendini gösterir.
DEHB’nin kendi içinde dikkatsiz, hiperaktif ve kombine olmak üzere 3 türü bulunur.
Bunlar daha çok hiperaktif ve dikkatsiz taraf arası dağılımı ifade eden alt türlerdir. Teşhis için ise maalesef tekil bir test veya tahlil bulunmaz. Daha çok psikiyatrik değerlendirmeler ve aileden alınan bilgiler yol göstericidir. Ayrıca tiroid testleri, nörolojik incelemeler ve EEG testleri de yapılabilir. Sıklıkla 4-6 yaş civarı detaylı doktor gözlemi ile bu tanı konulabilir ama kimi zaman tanılama için 10-12 yaşları beklemek de gerekebilir.
DEHB tedavisinde birden fazla yol izlenebilir.
DEHB tedavisi kişinin semptomlarına, yaşına, sağlık durumuna ve benzeri parametrelere göre belirlenir. Multidisipliner bir yaklaşım gerektiren tedavi genellikle birden fazla metodun kullanımını gerektirir. Ancak öncelikli yöntemlerden biri semptomları hafifletmeyi hedefleyen ilaç tedavisidir. Bu tedaviye ek olarak kişinin stres ile başa çıkması ve konsantrasyon gibi problemleri kontrol altına alması için psikoterapi de uygulanabilir.
Sağlıklı yaşam DEHB tedavisinin olmazsa olmazlarındandır.
Özellikle çocukluk döneminde başlatılan dengeli ve sağlıklı bir beslenme planı semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir. Beslenmenin yanında yapılan sportif aktiviteler ise hem vücuttaki fazla enerjinin atılmasına hem de stres hormonlarının azaltılmasına yardımcıdır. Ek olarak düzenli uyku ve sağlıklı çevre koşulları gerekir.
DEHB tedavisi ne kadar erken başlarsa yaşam kalitesi de o kadar olumlu etkilenir.
DEHB’li bireylerin özel bir eğitim-öğretim programına tabi olması gelecek hayattaki başarıyı yakından etkiler. Bu nedenle özellikle ebeveynlere büyük görev ve sorumluluk düşer. Çünkü öğretmenleri ve arkadaş çevresi tarafından desteklenen çocuklar, ders içeriklerini daha kolay takip ederek konsantrasyon problemlerini kontrol altına alabilir.
DEHB tedavisinde büyük iş birliğine gereksinim bulunur.
Ebeveynlerin çocuğa karşı sabırlı olması ve tedavinin doktor, psikolog, öğretmen gibi farklı birimlerdeki uzmanların iş birliğiyle devam etmesi çok önemlidir. Bu sayede çocuğun incinmeden güçsüz taraflarını keşfetmesi ve hayatta buna göre kararlar almayı öğrenmesi mümkün olabilir. Elbette her birey özel olduğundan bütün sürecin mutlaka uzman hekim tarafından planlanması gerekir.
Kaynak: https://onedio.com/haber/herkes-adini-bilse-de-ne-oldugunu-bilmiyor-dehb-nedir-nasil-anlasilir-acikliyoruz-1218055
