Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Hakkında 13 Bilgi

APEC, ‘Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği’nin kısaltmasıdır ve 1989 yılında kurulmuştur. APEC’in amacı, Asya-Pasifik bölgesinde ekonomik büyümeyi teşvik etmek, ticareti serbestleştirmek ve bölgedeki ülkeler arasındaki işbirliğini artırmak olarak karşımıza çıkıyor. Üyeleri arasında ABD, Çin, Japonya, Avustralya, Kanada ve Rusya gibi dünyanın en güçlü ekonomileri yer alıyor. Bu ülkeler, dünya ticaretinin ve üretiminin büyük bir kısmını gerçekleştiriyor. Örneğin, 2022’de APEC ekonomileri, dünya ticaretinin %38’ini oluşturdu.

1980’lerin sonlarına doğru dünya ekonomisinde küreselleşme hız kazanırken, Asya-Pasifik bölgesi de bu yükselişten payını aldı. Bölgenin hızla büyüyen ekonomileri, ABD gibi küresel devlerle daha yakından işbirliği yapmaya ihtiyaç duydu. İşte bu noktada APEC doğdu! İlk toplantı 1989’da Avustralya’da, 12 ülkenin katılımıyla gerçekleşti. Asıl amaç, bölgede ekonomik entegrasyonu artırmak ve ticari engelleri azaltmaktı. Yani o dönemin ‘ticaret savaşları’na karşı bir nevi barış eli uzatılmıştı.

Evet, APEC bir ekonomik işbirliği organizasyonu ama yalnızca ticaretten ibaret değil. Enerji, çevre, eğitim ve sağlık gibi farklı alanlarda da büyük projelere imza atıyor. Örneğin, 2014’te Çin’in ev sahipliğinde düzenlenen APEC zirvesinde, çevre dostu teknolojilerin geliştirilmesi ve karbon salınımının azaltılması üzerine önemli kararlar alındı. Hatta bu konuda, ABD ve Çin’in liderliğinde APEC, dünyada çevresel sürdürülebilirliği destekleyen bir platform haline geldi.

Şaşırtıcı gelebilir ama APEC’in herhangi bir yaptırım gücü yok! Birleşmiş Milletler veya Dünya Ticaret Örgütü (WTO) gibi bağlayıcı yasaları ya da anlaşmaları olan bir yapı değil. Üye ülkeler arasında tamamen gönüllülük esasına dayalı işbirliği yürütülüyor. Yani bir ülke, alınan kararlara uymak zorunda değil. Ancak buna rağmen, üyeler arasında oldukça güçlü bir güven ve işbirliği ortamı bulunuyor. Özellikle ticaret ve yatırım alanında APEC’in etkisi oldukça büyük.

Her yıl düzenlenen APEC zirveleri, dünya liderlerinin bir araya gelip ekonomik konular hakkında fikir alışverişi yaptığı çok önemli toplantılar olarak görülmekte. Bu zirveler sadece ekonomiyle değil, aynı zamanda dünya politikasında da önemli etkiler yaratıyor. Özellikle eski tarihlerde Barack Obama, Xi Jinping, Vladimir Putin gibi liderlerin bir araya geldiği bu zirveler, dünya basınının ilgi odağı oluyordu. Bir de tabii ki o meşhur APEC kıyafetleri! Liderlerin geleneksel yerel kıyafetlerle poz vermesi bir APEC klasiği haline geldi. 2014’te Pekin’de, dünya liderleri Çin’in geleneksel kıyafetlerini giyerken, 2017’de Vietnam’da şık ipek gömleklerle poz verdiler.

Türkiye, APEC üyesi değil çünkü bu organizasyon sadece Asya-Pasifik bölgesine odaklanmış durumda. Ancak Türkiye’nin de zaman zaman bu organizasyona ilgi gösterdiği biliniyor. Coğrafi olarak Türkiye bu bölgenin dışında kaldığı için üyelik durumu söz konusu olamıyor. Ancak Türkiye’nin Asya ile güçlü ticari ilişkileri ve bölgesel projelerdeki rolü göz önüne alındığında, APEC’in etkinlikleri Türkiye açısından da önemli olabilir.

APEC’in en büyük hedeflerinden biri, sınır ötesi ticareti daha kolay ve engelsiz hale getirmek. Bunu desteklemek için gümrük vergilerini azaltmak, ticaret bariyerlerini kaldırmak ve serbest ticareti yaygınlaştırmak üzerine birçok çalışma yapılıyor. Örneğin, APEC üyeleri arasında ticari malların daha hızlı ve ucuz taşınmasını sağlamak amacıyla 1994 yılında ‘Bogor Hedefleri’ belirlenmişti. Bu hedefler doğrultusunda, gelişmiş ülkelerin 2020’ye kadar, gelişmekte olan ülkelerin ise 2040’a kadar tüm ticaret bariyerlerini kaldırması hedefleniyor.

APEC’in 21 üyesi dünya ekonomisinde ciddi bir yer kaplıyor. Toplamda dünya gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) %60’ını oluşturan bu ülkeler, aynı zamanda dünya ticaretinin %48’ine de sahip. Bu devler ligi arasında yer almak, özellikle küçük Asya-Pasifik ekonomileri için büyük fırsatlar yaratıyor. Mesela, Malezya gibi ülkeler APEC sayesinde daha geniş pazarlara ulaşarak ekonomilerini büyütme şansı buldular.

APEC sadece büyük şirketler için değil, aynı zamanda küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) için de büyük fırsatlar sunuyor. APEC, bu işletmelerin küresel pazarda daha fazla söz sahibi olabilmesi için özel projeler ve eğitim programları düzenliyor. Örneğin, Endonezya’da APEC aracılığıyla düzenlenen girişimcilik programları, yerel işletmelere uluslararası pazarlara açılma fırsatı sundu ve binlerce küçük işletme bu fırsattan yararlandı.

APEC, çevresel sürdürülebilirliği de göz ardı etmiyor. Özellikle fosil yakıt kullanımını azaltma, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelme ve çevre dostu teknolojilere yatırım gibi projelere büyük önem veriliyor. 2014 APEC zirvesinde, karbon salınımını azaltmak için yeni enerji teknolojileri üzerine anlaşmalar yapıldı. Özellikle Avustralya ve Japonya gibi ülkeler bu konuda önemli adımlar attılar ve APEC üyesi diğer ülkelere ilham oldular.

APEC, kadınların iş dünyasında daha fazla yer alması ve ekonomik faaliyetlere daha fazla katkıda bulunması gerektiğine inanıyor. Bu yüzden, kadın girişimcilere yönelik özel programlar ve eğitimler düzenliyor. 2018’de Papua Yeni Gine’de düzenlenen APEC Kadın Liderler Zirvesi’nde, kadın girişimciler için daha fazla yatırım ve işbirliği fırsatları yaratılması üzerine kararlar alındı.

Asya-Pasifik bölgesi, dünya turizminin de gözde varış noktalarında biri. APEC, bölgedeki turizm altyapısının geliştirilmesine destek olarak, ülkelerin turizm gelirlerini artırmalarına yardımcı oluyor. Örneğin, Vietnam ve Tayland gibi ülkeler APEC destekli projelerle turizm potansiyellerini artırarak, dünya genelinde popüler turistik yerler haline geldi.

APEC, üye ülkelerin birbirlerine yatırım yapmalarını teşvik ediyor. Ülkeler arasında serbest ticaret anlaşmaları ve yatırım teşvik programları düzenleniyor. Örneğin, Güney Kore ve Filipinler, APEC aracılığıyla büyük yatırım projelerine imza attılar ve bu yatırımlar sayesinde ekonomilerini güçlendirdiler.