Mavi Dil Hastalığı Nedir? Mavi Dil Hastalığı Nasıl Bulaşır, İnsana Bulaşır mı?

Afrika, Asya, Avustralya, Avrupa, Kuzey Amerika ve Türkiye gibi pek çok bölgede görülen hastalık küresel bir dağılıma sahiptir. Tropik ve subtropik bölgelerdeki iklim değişiklikleri nedeniyle daha geniş alana yayılır.

Mavi dil virüsü, Blue tongue virüs (BTS) olarak da bilinir. Bu virüsten kaynaklı mavi dil hastalığı, koyun, keçi, sığır, manda, geyik, Afrika antilopu, deve gibi yabani ve evcil geviş getiren hayvanlarda görülen bir enfeksiyondur.

Culicoides cinsindeki bazı böcek türleri hastalığı bulaştırır. Tatarcık sinekleri başta olmak üzere bulaşa sebep olan böcek türleri, virüslü hayvanlarla beslenerek enfekte olmuş hassas geviş getiren hayvanlar arasında mavi dil virüsünü (BTV) bulaştırır. Mavi dil virüsü (BTV) enfeksiyonu hayvanların büyük çoğunluğunda belirgin değildir. Fakat enfekte ve hastalıktan en ciddi şekilde etkilenen koyun ve yabani geviş getiren hayvanların bir kısmında ölümcül hastalığa neden olabilir.

Yani BT virüsünün hayvanlar arasında bulaşması, böcek vektörü ile mümkündür. Sinek ve böcekler, enfekte hayvanların kanını yuttuktan sonra diğer hayvanlara BT virüsünü taşır ve enfekte olmalarına yol açar. Vektör olarak nitelendirilen bu taşıyıcı sinek veya böcek türleri olmadan hastalık hayvandan hayvana yayılamaz.

Virüsün yayılması ise bir yıl boyunca devam edebilir. Konakçı böcekler, hastalığı çok az ya da hiçbir klinik belirti göstermende taşıyan sığırlar bu konuda ciddi risk oluşturur.

Hayvandan hayvana klinik belirtileri değişse de koyunlarda görülen belirtiler arasında şunlar vardır: 

• Ateş

• Ağız ve burun dokusunun kanamaları ve ülserasyonları

• Aşırı tükürük salgısı, burun akıntısı ve dudak, dil ve çene şişmesi

• Koroner bant iltihabı (tırnağın üstünde) ve topallık

• Halsizlik, depresyon 

• Kilo kaybı

• Aşırı ishal, kusma, zatürre

• Siyanoz sonucu ‘mavi’ dil (nadir)

• Gebe koyunlar düşük

• İyileşen koyunlarda yün büyümesinde ‘kırılma’ ve bunu takip eden yünün kısmen veya tamamen kaybolması. 

Sığır ve keçilerde ise az sayıda ya da hiç klinik belirti görülmez.

Virüsler kan dolaşımına girdiği dönemde, ilk olarak kan damarlarının içini döşeyen (endotel) hücrelerde çoğalır. Bu durum vücudun çeşitli yerlerinde olduğu gibi dilde de ödem ve damar daralmasına neden olur. Böylece dilde mavi renge döner.

Hastalığın şiddeti türler arasında değişse de en şiddetli görüldüğü tür koyunlardır. Kuzularda ölüm oranı yüzde 95’lere kadar ulaşabilir. Ayrıca genç hayvanlarda, ishal, kilo kaybı ve kusma gibi bulgular da görülmeye başladıktan 2 ila 8 gün sonra ölüm görülebilir.

Mavi dil virüsü, 24 farklı serotip tanımlanmıştır. Her virüs türünün hastalığa neden olma yeteneği önemli ölçüde değişmektedir. Virüs hayvanlarla veya yünle temas yoluyla veya süt tüketimi yoluyla bulaşmadığından BT ile ilişkili bir halk sağlığı riski yoktur. Yani temas ve süt tüketimi yoluyla insanlara bulaşmaz.

Hastalığın bir tedavisi bulunmadığı için ticari faaliyetlerin uzun süreli olarak durdurulması ve karantina önlemlerinin alınması şarttır. Bu süreçte, virüsü taşıyan sinek ve böcek türleri ile mücadele, aşılama kadar önemlidir. Hasta hayvanların imhası da önlemler arasında yer alabilir.  

Öte yandan aşılama, hastalıkla ilgili kayıpları en aza indirmek ve böcek kontrol önlemleriyle birlikte enfekte hayvandan vektöre geçiş döngüsünü potansiyel olarak kesmek için en etkili ve pratik önlem olarak kullanılır. Gebe hayvanlarda aşı uygulaması tavsiye edilmez.