TFF, beyin sarsıntısı değişikliklerini futbol müsabaka talimatına neden yazmıyor?

Hüseyin ÖZKÖK- AJANSSPOR

Futbol oyun kurallarını düzenleyen dünyadaki tek kurum olan IFAB, uzun süredir futboldaki en “sinsi” tehlike olan beyin sarsıntıları üzerinde yoğun bir çalışma yapıyor. Maçlarda tam olarak anlaşılması mümkün olmayan ancak şüpheye göre hareket edilen kafa sakatlıkları, futbolda fiziki mücadelenin çok yoğunlaşması nedeniyle çok daha sık görülmeye başlandı.

IFAB da bununla ilgili yapılan çalışmaların bir parçası olarak normal oyuncu değişikliklerine ek olarak ekstra oyuncu değişiklikleri ile ilgili testler yapmaya başladı. Bu testlerin zirve noktası ise Katar’da düzenlenen 2022 Dünya Kupası oldu. Turnuvada takımlara beyin sarsıntısı geçirdiğinden şüphe edilen oyuncular için birer ekstra değişiklik yapma hakkı tanındı. Ama bu hak şu anda olduğu gibi karşı takıma verilmedi.

Katar’da ekstra değişiklik ilk olarak İngiltere-İran karşılaşmasında kendi takım arkadaşı ile çarpışması sonrası beyin sarsıntısı geçirdiğinden şüphelenilen İran kalecisi Alireza Beiranvand için uygulandı. Daha sonra Arjantin ile Fransa arasında oynanan Dünya Kupası final karşılaşmasında beyin sarsıntısı geçirdiğinden şüphelenilen Raphael Varane oyundan çıktı ve Fransa ekstra bir oyuncu değişikliği hakkı daha kullandı. Maç uzatmalara gittiği için Fransa uzatmalarda da bir oyuncu değiştirerek toplamda ilk 11’den 7 oyuncusunu değiştirmiş oldu. UEFA ise Avrupa Şampiyonası’nda ekstra oyuncu değişikliği uygulaması yapmadı. Protokol Avrupa kupalarında da uygulanmıyor.

Uygulama 2024/25 sezonunda hayata geçti

IFAB daha sonra çalışmalarına hız vererek bu sezon başı itibarıyla Futbol Oyun Kuralları 2024/25 kitabına beyin sarsıntısı geçirdiğinden şüphelenilen oyunculara müdahale ile ilgili bir protokolü koyarak isteyen federasyon ve konfederasyonların talimatlarındaki “notlar ve değişiklikler” bölümü altında bu protokolü yayınlayarak uygulayabileceklerini belirtti.

Yeni yayınlanan bu protokole göre her takım beyin sarsıntısı geçirdiğinden şüphelenilen birer oyuncusunu değiştirebilecek. Ancak Dünya Kupası’ndan farklı olarak bir takım oyuncu değiştirdiğinde karşı takıma da eşitlik ilkesine uygun olarak ekstra bir oyuncu değişiklik hakkı tanınacak. Yani bu durumda iki takımdan da birer oyuncu beyin sarsıntısı şüphesiyle oyunda çıkarlarsa takımlar toplamda ekstra ikişer oyuncu değiştirme hakkı kazanmış olacak.

Tek yetkili takım doktoru

Bir oyuncunun beyin sarsıntısı geçirdiği şüphesi duyulursa oyuncunun oyundan çıkarılıp çıkarılmayacağının kararını verecek tek yetkili ise takım doktoru. Oyuncunun kendisi dahil, hakem ve teknik direktörler de bu sürece dahil olamayacaklar. FIFA Dünya Kupası’nda bu durumlar için takımlardan bağımsız beyin uzmanı doktorlar kullandı. Ancak bunu yoğun bir fikstüre sahip lig maçlarında veya Avrupa kupalarında yapmak hem çok sayıda uzman bulmak hem de maliyet açısından mümkün değil. Dolayısıyla kararı verecek lanlar uzman olmadıkları halde takım doktorları.

Ekstra oyuncu değişikliği prosedürü nasıl işliyor

Protokolde bu durum aşağıdaki gibi açıklanıyor

Kural 3 – Oyunculara uygun olarak yürütülür (aşağıda aksi belirtilmedikçe).

• Beyin sarsıntısı meydana geldikten veya bundan şüphelenildikten hemen sonra;

• Saha içi değerlendirme ve/veya saha dışı değerlendirme sonrasında; veya

• Bir oyuncunun daha önce değerlendirildiği ve oyun alanına döndüğü durumlar da dahil olmak üzere, sarsıntının meydana geldiği veya bundan şüphelenildiği herhangi bir zamanda.

• Bir takım ‘beyin sarsıntısı değişikliği’ yapmaya karar verirse, hakem/dördüncü hakem ideal olarak farklı renkte bir oyuncu değişikliği kartı/formu kullanarak bilgilendirilir.

• Beyin sarsıntısı geçiren veya beyin sarsıntısı şüphesi olan oyuncunun, penaltılar (penaltı vuruşları) dahil olmak üzere maçta daha fazla yer almasına izin verilmez ve mümkünse soyunma odasına ve/veya tıbbi bir tesise kadar kendisine eşlik edilmelidir.

• Rakip takım, hakem/dördüncü hakem tarafından, diğer takım tarafından yapılan ‘beyin sarsıntısı değişikliği’ ile eş zamanlı olarak veya başka bir zamanda kullanılabilecek ‘ilave oyuncu değişikliği’ ve ‘ilave oyuncu değişikliği’ fırsatı kullanma seçeneğinin olduğu konusunda bilgilendirilir (Oyun Kurallarında aksi belirtilmedikçe).

TFF protokolü neden müsabaka talimatında yayınlamıyor?

Türkiye Futbol Federasyonu Merkez Hakem Kurulu, sezon başındaki hakem seminerinde beyin sarsıntısı şüphesi olduğunda ekstra oyuncu değişikliği uygulamasının Türkiye’deki maçlarda da uygulanacağını hakemlere bildirdi. Ancak IFAB’ın kural kitabına yazmasına karşın bu uygulamayı müsabaka talimatında duyurmaya gerek görmedi. Bunun nedeni ise sezon başından bu yana yapılan uyarılara rağmen bir türlü açıklanmıyor.

Uygulama hangi maçlarda yapıldı?

Uygulama aslında Süper Lig’in ilk ilk haftasında oynanan Rizespor-Başakşehir karşılaşmasında yapılmak istense de geçerli olmadı. Başakşehirli Opoku, 29. dakikada beyin sarsıntısı şüphesiyle oyundan çıkartıldı. Ancak Başakşehir takım yetkilileri hakem ve 4. Hakeme bu konuda bilgi vermedikleri için bu değişiklik normal oyuncu değişikliği olarak sayıldı.

Kuralda belirtildiği şekliyle ilk uygulama ise milli ara öncesi 1. Lig’de oynanan Ümraniye-Karagümrük karşılaşmasında gerçekleşti. Son olarak da Süper Lig’de dün akşam oynanan Galatasaray-Rizespor karşılaşmasında Rizesporlu Alikulov’un Osimhen ile kafa kafaya çarpışması sonrasında oyundan çıkmasıyla birlikte uygulandı.