Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), son dönemlerde Afrika’da hızla artış gösteren maymun çiçeği hastalığı nedeniyle tüm dünyada acil durum ilan etti. Maymun çiçeği virüsüne ilişkin detaylı bilgilendirme ve uyarı ise virolog Semih Tareen’den geldi.
İşte, detaylar…
Afrika kıtasında yer alan 13 ülkede 14 bin 719 şüpheli maymun çiçeği vakanın kayda geçmesi ve 8 Ağustos itibarıyla 2 bin 822 vakanın tespit edilmesinin ardından; 14 Ağustos Çarşamba günü tüm dünyada acil durum ilan edildi.
Bölgede maymun çiçeği virüsü yüzünden 517 kişi hayatını kaybederken dünya genelinde büyük bir tedirginlik meydana geldi.
Virolog Semih Tareen ise geçmiş vakaları ve DSÖ karalarını hatırlatarak uyarıda bulundu: 2022 yılında ilan edilen acil durum 10 ay sürmüştü!
‘Ortada bilmediğimiz olağanüstü bir durum söz konusu değil’ diyen virolog, acil durumun ne anlama geldiğini detaylı bir şekilde açıkladı.
Önce Afrika CDC’si (Afrika kıtasının hastalıklar kontrol ve önleme merkezi) acil durumu ilan etti. Daha sonra İngilizcede PHECS harfleriyle, yani “Public Health Emergency of Continental Security” (halk sağlığı acil durumu ve kıtasal güvenlik) şeklinde ilan verildi. Son olarak DSÖ, ‘küresel acil durum’ ilan etti.
Peki, Acil Durum İlanları Neden Verilir?
Uluslararası Sağlık Tüzüğü (IHR) kapsamında belirtilen 4 şarttan 2’si varsa acil durum (PHEIC: ‘public health emergency of international concern’) ilan edilebilir.
Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) (IHR), hastalıkların uluslararası yayılmasının önlenmesi ve bunlara yanıt verilmesi için uluslararası yasal çerçeveyi sağlar. IHR, DSÖ Anayasası’nın 21. maddesi uyarınca kabul edilen bir uluslararası hukuk aracıdır. 194 üye devlet dahil 196 devlet için yasal olarak bağlayıcıdır.
Dünya Sağlık Örgütü Tüzüğünde (IHR) yer alan maddeler:
-
1. Halk sağlığına etkisi ciddi mi?
-
2. Durum olağan dışı veya beklenmedik mi?
-
3. Uluslararası yayılma için risk yüksek mi?
-
4. Uluslararası seyahat veya ticarete ciddi bir risk teşkil edebilir mi?
İlan sayesinde ülkeler, hükümetler ve hatta kıtalar ‘halk sağlığı’ önlemleri için bütçe planlaması yapar.
Bu kapsamda 2022 yılında ilan edilen maymun çiçeği acil durum sürecini ele alabiliriz. İlanın ardından alınan önlemler sayesinde vakalar ve ölümler azalmıştır.
Gelelim, asıl soruya: Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Farklı hastalıklara sebep olan virüs ailesinde pek çok çiçek virüsü bulunur, maymun çiçeği de onlardan biridir. İnsanları, maymunları, inekleri, koyunları, geyikleri, hatta denizdeki fok balıklarını ve balinaları dahi enfekte eden çiçek virüsleri vardır.
Maymun çiçeği, bilinen pox (çiçek) virüslerinden su çiçeği ile karıştırılmamalıdır!
İki virüs tamamen farklıdır. Sadece iki virüsün de ciltte sebep olduğu yaralar benzer olduğu için ‘pox’ adı verilmiştir.
Bilimsel olarak açıklamak gerekirse: Maymun çiçeği de dahil pox virüsleri pox-virüs ailesinden, su çiçeği virüsleri ise (Varicella Zoster virus) yani Herpesvirüs ailesindendir.
Binlerce yıldır var olan pox virüsü, bugüne kadar ciddi enfeksiyonlara ve ölümlere neden olmuştur.
İnsan çiçek virüsü 1980’li yıllardan sonra aşılar sayesinde yok edilmiştir. Yok edilen ilk ve tek insan virüsüdür. Önce inek çiçek virüsü için geliştirilen aşıya ‘insanlar ineğe dönüşecek diye karşı çıkanlar oldu.’
‘Fakat diğer hayvanların çiçek virüsleri onları enfekte etmeye devam ediyor.’
Monkey pox virüs de ilk kez 1958 yılında gözlemlendi. 1970’lerde ise hayvandan insan bulaşan vakalar Afrika kıtasında gözlemlendi.
Londra’da vakalar yayılmaya başlayınca 2022 yılında DSÖ tarafından acil durum ilan edildi.
2023 yılında Demokrat Kongo Cumhuriyeti’nde 22 bin vakayı takip eden 1200 ölüm görüldü.
2022’den beri Afrika’da toplam 38 binden fazla vaka ve 1500’e yakın ölüm yaşandı. Bu yüzden dün Afrika CDC’si acil durumu ilan etti. Bugün ise DSÖ tarafından küresel acil durum ilanı yapıldı.
Maymun Çiçeği Virüsü Ölümcül mü?
Maymun çiçek virüsünün 2 sınıfı var. Bunlardan birincisi daha ciddi ve ölümcül olabiliyor. Genellikle 2 ila 4 hafta aralığında döküntülerin tamamen kaybolduğu ve hastalığın iyileştiği bilinse de ölüm oranı yüzde 3 ila 6’dır.
Bu nedenle ölüm oranı düşük de olsa maymun çiçeği hastalığında da erken teşhis ve doğru tedavi önemlidir.
Tüm çiçek virüsleri, yakın temas ile bulaşıyor!
Enfekte olan yaralarla temas yoluyla, enfekte kişinin vücut sıvıları ile temas (bu sebeple cinsel yolla da bulaşıyor.) yoluyla ve hamile anneden fetüs yoluyla bebeğe bulaşıyor. Hastalıktan korunmak için enfekte kişinin kullandığı objeleri de kullanmamak önemli!
- Klorlanmış havuzdan bulaştığına dair bir kanıt yok. Ayrıca yakın temas olmadığı takdirde denizden de bulaşma riski az.
Maymun çiçeği virüsünden korunmak için 2 doz aşı gerekiyor.
Cinsel ilişki sırasında korunmak, enfekte kişiye temas etmeme de korunmak için önemli. Dahası çiçek aşısı yüzde 85 oranında koruyuculuğa sahip. Fakat 1980’den beri pek çok ülkede aşı yapılmıyor.
Kaynak: https://onedio.com/haber/virolog-acikladi-maymun-cicegi-virusunden-endiselenmeli-miyiz-dso-neden-acil-durum-ilan-etti-1240066
