Maymun Çiçeği Virüsü Nedir? Maymun Çiçeği Hastalığı Nasıl Bulaşır, Belirtirleri Nelerdir?

Maymun Çiçeği virüsü, Poxviridae isimli bir virüs ailesinin Orthopoxvirus cinsine ait Monkeypox virüsüdür. Hastalık yapan bir virüs olan maymun çiçeği, dışında yine aynı virüs ailesinden olan Variola virüsü de hemen herkesin geçirdiği çiçek hastalığına sebep olur.

Bir grup maymunda çiçek hastalığının belirtilerine yakın semptomlar görülmesiyle ortaya çıkan virüsün, iki farklı salgın sonucunda ortaya çıktığı belirlendi.

İnsanlarda ise ilk olarak 1970 yılında ortaya çıktı. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde 9 aylık bir erkek çocuğunda enfeksiyon tespit edildi. Ancak günümüze kadar ortaya çıkan bu vakalar, Afrika kıtasında görülmekteydi. Özellikle Batı Afrika ve Kongo Havzası’nın yer aldığı Orta Afrika’da iki ayrı genetik alt tipinden hastalık oluştuğu tespit edildi. Maymun çiçeği virüsü uzun yıllar boyunca Afrika coğrafyası ile sınırlı kaldı. Ancak bazen ihraç edilen hayvanlardan dolayı da dünyanın çeşitli yerlerinde tek tük bu hastalığa rastlanmaktaydı.

Maymun çiçeği virüsü, enfekte olmuş bir hayvandan ya da insandan bulaşabilir. Hayvanların vücut sıvılarından, kandan, ciltlerindeki iltihaplardan, mukozalardan temas halinde insanlara geçebilir. Virüs bulunan bir hayvanın etinin tüketilmesi de insanları enfekte edebilir.

Bu virüs, sadece maymunlarda görülmez. Aynı zamanda Afrika bölgesinde bulunan ağaç ve ip sincaplarında, farklı bölgelerdeki sıçanlarda, çayır köpeklerinde enfeksiyon bulunma ihtimali yüksektir.

Maymun çiçeği virüsü, hayvanlardan insanlara bulaşabileceği gibi insandan insana da geçebilir. Hasta kişinin vücudundaki döküntülerle temas etmek, hasta ile ortak eşya kullanmak bulaşma riskini arttırır. Özellikle havlu, çarşaf gibi ortak eşyaların kullanımı sınırlandırılmalıdır. Virüs, vücuttaki yaralardan ve çatlaklardan, ağızdan, burundan ve çeşitli açık dokulardan buluşabilir. 

Ayrıca 2022 yılında küresel salgında virüsün çoğunlukla cinsel temas yolu ile bulaştığı tespit edilmişti. 

Maymun çiçeği virüsü bulaştıktan sonra öncelikle kuluçka süresi oluşur. Bu süre 5 ile 21 günler arasında değişiklik gösterebilir. Genellikle virüsün belirti verme süresi 6 ile 13. günler arası olarak belirlenmiştir. Maymun çiçeği virüsünün genel belirtileri ise şu şekildedir: 

• Baş, sırt, kas ve eklem ağrıları

• Halsizlik ve yorgunluk

• Yüksek ateş

• Titreme ve üşüme

• Lenf düğümlerinin olduğu yerlerde şişlik

• Cilt üzerinde içi su dolu kabarcıklar şeklinde döküntüler

Kabarcıklar kişilerin vücut direncine göre de farklılık gösterir. Ağır hastalarda kabarcıklar birleşerek deride geniş bir döküntü halini alır.

Ciltteki döküntülerin iyileşmesi hastalığın seyrine göre de değişiklik gösterir. Genellikle 2 ile 4 hafta arasında döküntüler kabuklu nokta şeklinde görünür. Zamanla da iyileşirler. Bağışıklığı düşük kişilerde hastalık daha da ağırlaşabilir. Akciğer hastalıkları, zatürre ve görme kayıpları gibi durumlar yaşanabilir.

Her virüste olduğu gibi maymun çiçeği virüsünde ölüm riski vardır. Virüsten kaynaklı başka bir hastalık oluştuysa ölüm oranı yükselir. Ayrıca küçük yaştaki hastaların diğer yaş gruplarına nazaran ölüm oranı daha fazladır.

Maymun çiçeği virüsünden korunmanın en temel yollarından biri hijyendir. Ellerin sabunla yıkanması, ortak kullanım alanlarından sonra ellerin hijyenine dikkat edilmesi gerekilir. Ayrıca eller, ağıza ve buruna kesinlikle getirilmemelidir.

Enfekte olan hastalarla ile yakın temasta bulunulmamasına özen gösterilmelidir. Etlerin tüketilmeden önce iyi pişirilmesi de önemlidir. Ölü hayvanlar ile temasta bulunulmamalıdır. Fare, sincap gibi kemirgen hayvanların girip çıktığı yerler dezenfekte edilmelidir.

Maymun çiçeği virüs hastalığı belirtileri gösteren kişilerde semptomların teşhisi oldukça önemlidir. Endemik olmayan ülkelere son 1 ay içerisine seyahat etmiş olanların dikkat etmesi gerekir. Temaslı ya da belirti gösteren hastaların vücut sıvılarından alınan örnekle yapılan PCR testiyle hastalık teşhis edilebilir.

Bu hastalığın tedavisinde ise destek tedaviler büyük önem taşır. Daha önceden çiçek hastalığını geçirmiş ya da çiçek aşısı hastalığı olmuş insanların maymun çiçeğine karşı bağışıklığının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Enfekte olmuş kişiler kendilerini izolasyona almalı, cilt üzerindeki döküntüleri korumaları ve örtmeleri gerekir. 

Mpox aşısı yaptırmak enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir. Aşı, mpox’u olan biriyle temastan sonraki 4 gün içinde (veya semptom yoksa 14 güne kadar) yapılmalıdır.

Daha önce Batı Afrika’da görülen ‘Calde II’ adlı maymun çiçeği türü 2022 yılında küresel bir salgına neden olmuştu. Bu dönemde virüs, normalde görülmediği Avrupa ve Asya kıtalarına da yayılmıştı. Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 100 ülkeye yayılmıştı. 

BBC’nin haberine göre genel tabloya bakılırsa, maymun çiçeği (mpox) vakalarının yüzde 96’sının Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görüldüğü, Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda gibi pek çok komşu ülkeye de yayıldığı biliniyor.