Kalkınma planları, Türkiye’nin ekonomik ve kültürel kalkınmalarını planlamak için oluşturuluyor. Beş yıllığına yapılan planların ilki 1963-67 yılında yapılmış. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek için sizi içeriğe alalım!
Kalkınma planları, uzun yıllardır Türkiye’de uygulanıyor. Beş yıl için yapılan bu planlar ilk olarak 1961 Anayasası’nda yer almış.
Anayasa’da kendine yer bulan kalkınma planı, iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı ifade ediyor. Anayasa’nın 166.maddesi kalkınma planını düzenliyor.
Anayasa’nın ilgili maddesi şöyle:
Madde 166 – Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı, özellikle sanayiin ve tarımın yurt düzeyinde dengeli ve uyumlu biçimde hızla gelişmesini, ülke kaynaklarının döküm ve değerlendirilmesini yaparak verimli şekilde kullanılmasını planlamak, bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak Devletin görevidir.
Planda milli tasarrufu ve üretimi artırıcı, fiyatlarda istikrar ve dış ödemelerde dengeyi sağlayıcı, yatırım ve istihdamı geliştirici tedbirler öngörülür; yatırımlarda toplum yararları ve gerekleri gözetilir; kaynakların verimli şekilde kullanılması hedef alınır. Kalkınma girişimleri, bu plana göre gerçekleştirilir.
Kalkınma planlarının hazırlanmasına, Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanmasına, uygulanmasına, değiştirilmesine ve bütünlüğünü bozacak değişikliklerin önlenmesine ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.
(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/23 md.) Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında Cumhurbaşkanına istişarî nitelikte görüş bildirmek amacıyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur.
Türkiye’deki planlama anlayışı demokratik planlama olarak adlandırılıyor.
Planlar ve bu planlara uygun olarak hazırlanan bütçeler TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülüyor. Bundan sonra ise TBMM Genel Kurulda yasalaştırılıyor. Bu çalışmaların teknik tarafını ise Strateji ve Bütçe Başkanlığı yürütüyor.
1961 Anayasası ile uygulanmaya başlanan ekonomi planları için 1960 yılında Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu.
2018 yılında Strateji ve Bütçe Başkanlığına dönüşen kurum, kalkınma planlarını beş yılda bir gerçekleştirmeye devam ediyor. Kalkınma planlarının amacı ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda gelişmeyi ve kalkınmayı sağlamak.
Şu ana kadar yapılan kalkınma planları şunlar:
-
Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967)
-
İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972)
-
Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977)
-
Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983)
-
Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989)
-
Altıncı Beş Yılllık Kalkınma Planı (1990-1994)
-
Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000)
-
Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005)
-
Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013)
-
Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018)
-
On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023)
-
On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028)
Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 1963 ve 1967 yılları arasında uygulandı.
Bu planda kalkınma hızı yıllık %7 olarak belirlenmiş. Bu hedef gerçekleştirilmeye çalışılırken aynı zamanda sanayi sektörünün payı artırılmaya çalışılmış. Bu dönemde Türkiye’nin büyümesi %6.65 olmuş.
Son kalkınma planı olan On İkinci Kalkınma Planı, 2024 ve 2028 yıllarını kapsayacak.
Bu kalkınma planının sonunda Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’nın 2 trilyon 820 milyar lira olacağı bekleniyor. Kişi başı gelirin ise 17.554 dolara yükseltilmesi hedefleniyor. Bu planda ayrıca Türkiye’nin uluslararası konumunun yükseltilmesi hedefi de var.
On İkinci Kalkınma Planının hazırlanmasına 60 özel komisyon ve 27 çalışma grubu yardımcı olmuş.
Ayrıca bu plan için vatandaş anketi de gerçekleştirilmiş. Bu ankete 43.000 kişi katılmış. Bu sayede herkesi kapsayan bir kalkınma planı oluşturulmaya çalışılıyor. Plan hazırlanırken ayrıca sivil toplum kuruluşlarının, akademisyenlerin, kamu kurum ve kuruluşlarının da görüşleri alınmış.
Kaynak: https://onedio.com/haber/her-bes-yilda-bir-yapilan-kalkinma-plani-nedir-turkiye-nin-yaptigi-bes-yillik-kalkinma-planlari-1201488
