Başak Nur GÖKÇAM
Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Utah eyaletinde yer alan Büyük Tuz Gölü, son 30 yılda 15 milyar metreküpten fazla su kaybetti. Göl, yılda 4 inç yani ortalama 10 santimetre sığlaşıyor. Yapılan su bütçesi analizleri, gölü kurtarmak için sulamanın azaltılması gerektiğini gösteriyor.
Göldeki kuraklaşma üzerine araştırma yapan Oregon Eyalet Üniversitesi ekoloji araştırmacıları, göle ulaşan nehir suyunun yüzde 62’sinin insan kullanımına yönlendirildiğini, bunun da yaklaşık dörtte üçünün tarımsal faaliyetlerde kullanıldığını belirtti. Araştırma, Environmental Chanllenges dergisinde yayımlandı.
Çalışmaya ilişkin açıklamada bulunan Oregon Eyalet Üniversitesi ekoloji profesörü ve çalışma yazarı William Ripple, “Araştırma, gölün hızla tükenmesinde hayvanları beslemek için kullanılan suyun endişe verici rolünü vurguluyor. Tarımsal su kullanımının yüzde 80’inin yonca ve saman bitkilerini sulamak için kullanılıyor.
Gölün dengesini sağlamak ve onu yeniden doldurmaya başlamak için yazarlar, Büyük Tuz Gölü havzasındaki insan su tüketimini yüzde 35 oranında azaltmayı, sulama amaçlı yonca üretiminin azaltılmasını, bölgedeki sulama amaçlı otlatma alanlarının çoğunun nadasa bırakılmasını ve gelir kaybeden çiftçilere ve çiftlik sahiplerine vergi mükelleflerinin ödediği tazminat ödenmesini öneriyorlar” dedi.
Tüm değerler tehlike altında
OSU Ormancılık Koleji üyesi Ripple, “Göl, bölgede ve ötesinde muazzam ekolojik, ekonomik, kültürel ve manevi öneme sahip. Gölün son birkaç on yılda dramatik bir şekilde tükenmesi nedeniyle tüm bu değerler ciddi tehlike altında” diye ekledi.
Araştırma sürecinde 1989’dan 2022’ye kadar olan yıllar için Büyük Tuz Gölü havzası için ayrıntılı bir su bütçesi oluşturmak amacıyla Utah Su Kaynakları Bölümü’nden alınan veriler kullanıldı. Çalışma süresince göle gelen girdiler (nehir girişleri ve yağış) ortalama olarak yılda 500 milyon metreküp oranında tüketim ve buharlaşmanın gerisinde kaldı. Araştırmacılar, su bütçesinin son 100 yıldır açık verdiğini ve iklim değişikliği ve kuraklıkla birlikte rakamların daha da kötüleştiğini söyledi.
1987 yılından beri sığlaşıyor
1980’ler ve 1990’larda anormal derecede büyük kar erimesi akışı olduğunun vurgusunu yapan Ripple, “Göl seviyelerindeki uzun vadeli düşüşü geçici olarak gizlemeye hizmet etti ve göl aslında 1987’de bir asırdan fazla bir süredir en yüksek seviyesine ulaştı. Ancak o zamandan beri ortalama olarak yılda yaklaşık 4 inç (10.16 santimetre) düşüyor” dedi.
Araştırmacılar; ürün kaydırma, belediye ve endüstriyel kullanımı azaltma, sulamacılardan su haklarını kiralama gibi çeşitli koruma önlemlerinin harekete geçirilmesi gerektiğini söyledi. Bu kapsamda ayrıca daha az su kullanımından dolayı gelir kaybeden çiftçilerin ve çiftlik sahiplerinin 3.4 milyonluk nüfusa sahip eyalette Utah sakini başına yılda 29 ila 124 dolar arasında değişen bir maliyetle tazmin edilebileceği önerildi.
Araştırmayla ilgili açıklama yapan Ripple, “Hem sulanan yonca hem de otlu saman sığır yemi yetiştirmenin gelirleri, Büyük Tuz Gölü havzasında Utah’ın gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 0,1’inden daha azını oluşturuyor. Ancak potansiyel çözümlerimiz havzadaki 20 bine kadar çiftçi ve çiftlik sahibi için yaşam tarzı değişiklikleri anlamına gelecektir. Gereken ekonomik ve kültürel düzenlemeler önemli ancak aşılamaz değil” dedi. Araştırma Ulusal Bilim Vakfı ve Utah Tarım Deney İstasyonu tarafından finanse edildi.
Milyonlarca kuşa ev sahipliği yapıyor
Çıkışı olmayan Büyük Tuz Gölü, Batı Yarımküre’nin en büyük tuzlu gölü ve dünyanın sekizinci büyük gölüdür. 21bin mil karelik drenaj havzası, havzanın su yenilenmesinin çoğunu sağlayan kar yağışıyla Wasatch Dağları’nı içerir. Biyolojik çeşitlilik merkezi olan göl, 10 milyondan fazla göçmen kuşa ve 350 kuş türüne ev sahipliği yapıyor. Fakat göl seviyesindeki bu düşüşler, kritik yaşam alanlarını tehdit ediyor ve besin ağlarını bozma riski bulunuyor.
9 bin kişi gölden geçiniyor
Yapılan araştırmada ayrıca gölün doğrudan 9 bin kişiye iş sağladığı ve rekreasyon, madencilik ve tuzlu su karidesi hasadı şeklinde yılda 2,5 milyar dolarlık ekonomik faaliyet sağladığı belirtildi. Büyük Tuz Gölü; küresel su ürünleri yetiştiriciliğinin temelini oluşturan bir besin kaynağı olan tuzlu su karidesi yumurtalarının da dünyadaki en büyük tedarikçisi konumunda yer alıyor. Ancak göl küçüldükçe ve tuzluluk arttıkça karidesler fizyolojik olarak strese giriyor ve bu durum iyi üretim yapmalarına engel oluyor.
Açığa çıkan tuz insan sağlığını da tehdit ediyor
Ayrıca göl küçüldükçe, açığa çıkan tuzlu göl yatağından veya playadan rüzgarla taşınan toz şeklinde insan sağlığı riski de artıyor. Büyük Tuz Gölü playasının yüzde beşi akciğerlere girebilen ve bir dizi akciğer sorununa neden olabilen ince partikül maddelerden oluşuyor ve bilim insanlarının söylediğine göre özellikle sorunlu olan, bölgenin madencilik, eritme ve petrol rafinerisi geçmişinin kalıntıları olan toksik ağır metallerin varlığı
Kaynak: https://www.dunya.com/surdurulebilir-dunya/buyuk-tuz-golu-tarimsal-faaliyet-tehdidi-altinda-haberi-759841
